Zerdeçal (Hint Safranı) : Hayat Kalitenizi Arttıracak Bir Şifa Kaynağı.

Ülkemizde Hint safranı olarak da adlandırılan, köri sosuna o meşhur sarı rengini veren, Hindistan ‘da yüzlerce yıldır baharat ve şifa için kullanılan, bu bitkiyi hadi gelin inceleyelim. Bir baharat olarak görülen zerdeçal, sağlıklı yaşam açısından değerlendirildiğinde en faydalı besinlerden biridir. Bir çok rahatsızlığa iyi geldiği söylenmektedir. Bunlar; saman nezlesi, depresyon, kolesterol ve trigliserit yüksekliği, eklem iltihabı, Alzheimer hastalığı, mide ülseri, mental ve hafıza sorunları, astım, kolon ve rectum kanserleri, diyabet, hazımsızlık, egzersiz sonrası kas ağrısı, diş eti iltihabı, eklem ağrısı, metabolik sendrom, ağız yaraları, ameliyat sonrası ağrılar, adet ağrısı, prostat kanseri, sedef hastalığı, romatoid artrit, stres, kolit, tüberküloz ve daha niceleri... Çok eskiden beri tıbbi amaçlarla kullanılan bu bitkinin bu uzunlukta bir fayda listesine şaşırmamak lazım. Ancak burada üzerinde bilimsel çalışma yapılmış ve kayıt altına alınmış faydaları ile ilgilendim.

Genel vücut sağlığı ve özellikle de beyin üzerine etkileri ile ilgili bir çok bilimsel çalışma yapılmıştır. Zerdeçal, tıbbi açıdan faydalı bir çok bileşik içerir. Bu bileşiklerin belki de en önemlisi KURKUMİN ‘dir. Güçlü antiinflamatuar etkisinin yanında bir o kadar güçlü antioksidandır. Bu kadar etkili olan kurkumin zerdeçalın içerisinde ağırlıkça %3 oranında bulunur. Bu çok yüksek bir değer değildir. Bu sebeple, zerdeçal ile yapılan çalışmalar özellikle kurkumin özelinde yoğunlaşmakta ve yoğun kurkumin içeren zerdeçal özleri kullanılarak yapılmaktadır.

Kurkumin ‘in test edildiği bu çalışmalarda günlük 1 gram kurkumin dozu genelde aşılmaktadır. Bu değer, yaklaşık 33 gr zerdeçala denk gelmektedir ve yemeklere eklenen zerdeçal baharatı ile bu değere ulaşmak gerçekten zordur. (bir tatlı kaşığı zerdeçal 5 gramdır. 6,5 tatlı kaşığı eder.) Bu durumda kurkumin içeren takviyeler kullanılabilir.

Ancak kurkuminin tek başına bağırsaktan emilimi çok zayıftır. 1998 yılında yapılmış bir bilimsel çalışmada karabiber ve içerisindeki piperin adı verilen bileşik bu emilimi normal seviyesinin 20 katına çıkarır. Bu sebeple doğru takviye edici tabletler kurkuminin yanında piperin de içerirler. Kurkumin ayrıca yağda çözülen bir bileşiktir, yağlı bir yemekte zerdeçal kullanmak daha etkili olacaktır. Hadi faydalarına bir bakalım.

Doğal ve Çok Güçlü Antioksidan:

Vücudumuzun metabolizmasının üretttiği veya dışarıdan alınan serbest radikaller denilen oldukça reaktif moleküller vücudumuzdaki yağ asitleri, proteinler ve hatta DNA gibi önemi yüksek maddelere bağlanma eğilimindedirler. Eğer ortamda antioksidan maddeler yetersiz ise bu olay gerçekleşir, Bu bağlanmalara oksidatif hasar (oksidatif stres) denir ve vücudumuz için çok zararlıdır. Oksidatif hasarın, yaşlanmanın ve bir çok hastalığın arkasında yer aldığı düşünülmektedir.

İşte antioksidanlar bu serbest radikallere karşı vücudumuzu korurlar. Zerdeçal ‘ın içindeki kurkuminin bizzat kendisi serbest radikalleri nötralize eder. Bununla da kalmaz vücudun serbest radikallere karşı koymaya çalışan kendi enzimlerinin aktivitesini de arttırır. Yani tam bir antioksidan bomba etkisi yapar.

Doğal Antiinflamatuar:

İnflamasyonun (iltihaplanmanın) vücutta çok önemli işlevleri vardır. Yabancı organizmaların enfeksiyon oluşturup yayılmasına engel olmak ve vücutta oluşan bir hasarın onarımına fayda sağlamak gibi rolleri vardır. İnflamasyon (iltihaplanma) olmadan enfeksiyonlar çok ilerler ve ölüme bile sebep olurlar. Kısa süreli olan (akut) iltihaplanma ne kadar faydalı ise uzun süreli (kronik) inflamasyon da bir o kadar sıkıntılı bir durum oluşturur.

Uzun süreli inflamasyon kontrolden çıkıp vücudumuzun kendi dokularına saldırmaya başladığında büyük sorun haline gelir. Bilim insanları günümüzde kalp hastalıkları, kanser, metabolik sendrom, Alzheimer gibi bir çok rahatsızlığın arkasında bu kronik uzun süreli ve düşük seviyeli inflamasyonun olduğuna inanıyorlar. Bu tip inflamasyon ile savaşın, sebep olduğu rahatsızlıklarla mücadelede önemli etkiler sağlayacağını belirtiyorlar.

NF-kB (Nuclear Factor kappa B) olarak adlandırılan hücre sitoplazmasında inaktif olan ve aktif olduğunda hücre çekirdeğine giderek oradaki inflamasyon ile alakalı genleri devreye sokan bir molekül keşfedildi. Kurkuminin bu NF-kB molekülünü blokladığı bulunmuştur. İnflamasyonun çok karışık bir metabolizması vardır. Bu nedenle daha fazla detaya girmeden sadece kurkuminin inflamasyonu düşürdüğünü ve bunu yaparken diğer ilaçlar gibi yan etki oluşturmayan doğal bir madde olduğunu bilmemiz yeterlidir.

Beyin-Türevli Nörotropik Faktör Arttırıcı:

Geçmişte nöron adı verilen beyin hücrelerinin, çocukluk çağlarında bölünüp çoğaldığını, sonrasında erişkinlikte ise bu gelişimin durduğu düşünülmekteydi. Ancak günümüzde artık bu durumun istisnaları olduğunu biliyoruz.

Nöron hücreleri birbiriyle yeni bağlantılar oluşturarak öğrenme ve hafıza fonksiyonlarını yerine getirmelerinin yanında, bazı beyin bölgelerinde nöron hücrelerinin bölünüp çoğalabildiği keşfedildi. Bu erişkinlikte oluşan bölünme ve çoğalmanın işleyişinin belirleyicisi ise insan büyüme hormonunun beyinde çalışan bir tipi olan beyin-türevli nörotropik faktörü (BDNF) ‘dür. Depresyon, Alzheimer ve bir çok yaygın beyin rahatsızlığı bu hormonun seviyesinin azalması ile bağlantılıdır.

İşte bu noktada zerdeçal ve içeriğindeki kurkumin, BDNF ‘nin salgılanmasını arttırabilmektedir. Bu sayede, yaşa bağlı beyin fonksiyon azalmalarını yavaşlatmak ve hatta geriye çevirmek mümkün olabilir. Artan bu hormonun hafızayı güçlendirebileceği ve hatta zekayı dahi yükseltebileceği belirtilmektedir.

Kalp Destekleyici:

İnsan ömrünün sonlanmasında kalp hastalıkları bir numaralı nedendir. Bir çok nedenden ötürü kalp fonksiyonları bozulur. Zerdeçal ve içeriğindeki kurkumin bu bozulmanın bir çok adımını tersine çevirebilir. Bu konudaki en önemli etkisinin kan damarlarının iç kısmını kaplayan endotelin fonksiyonunu geliştirmesi olduğu düşünülüyor. İyi bilinen endotel fonksiyon bozukluğu rahatsızlığında, kan basıncının ayarlanması, kan pıhtılaşması ve diğer faktörlerin kontrolünün kaybına, bu da kalp hastalığına neden olur.

Kurkumin, endotel fonksiyonlarında iyileşmeye yol açar. Yapılan bir araştırma endotel fonksiyonlarına kurkuminin etkisinin, egzersiz yapmakla eşdeğer olduğunu ispatlamaktadır. Diğer bir çalışma ise kurkuminin, Atorvastatin etken maddeli ilaçların etkinliğine yakın bir başarı sağladığını göstermektedir.

Bunların yanında kurkuminin sağladığı antiinflamatuar ve antioksidan etkiler de kalp sağlığını destekler.

Kanserden Koruyucu (Hatta Bazı Durumlarda Tedavi Edici):

Kanser, kontrolsüz hücre çoğalması ise tanımlanan çok kötü bir hastalıktır. Değişik kanser formları vardır. Araştırmalar bunların bazılarının kurkumin takviyelerinden olumlu yönde etkilendiğini gösteriyor. Zerdeçal ve kurkumin kanser tedavisi ile ilgili araştırılmış ve kanserli hücrelerin büyüme ve yayılmasını moleküler düzeyde engellediğine dair bazı kanıtlar bulunmuştur. Yapılmış bir kaç çalışmada kurkuminin kanserli hücreleri öldürebildiğini, tümörlerde yeni kan damarlarının oluşumunu (anjiyogenezi) ve kanserin yayılmasını (metastazı) azaltabildiğini göstermiştir.

Bununla birlikte, başta kolon kanseri (kolorektal kanser) gibi sindirim sistemi kanserleri başta olmak üzere kanserlerin oluşmasını önleyebileceğine dair ayrıca kanıtlar vardır. Bir araştırmada kolon kanseri konmuş 44 erkek ile yapılan 30 günlük bir çalışmada günde 4 gram kurkumin lezyon (anormal doku) sayısını 40% azalttı.

Tüm bu çalışmalar ile kesin bir şey söylemek için daha çok erken, ancak sonuçlar çok umut verici duruyor.

Alzheimer Hastalığından Koruyucu (Hatta Tedavi Edici):

Alzheimer hastalığı dünyadaki en yaygın beyin nöronlarına hasar veren (nörodejeneratif) bir hastalıktır ve bunamanın önde gelen nedenidir. Ne yazık ki, Alzheimer için henüz bilinen işe yarar bir tedavi mevcut değildir. Bu nedenle başlangıç aşamasında yakalanması çok önemlidir.

Kan-Beyin bariyeri, kandaki sadece bazı maddelerin beyin ve omuriliğe geçmesine izin veren çok seçici bir yapıdır. Ne kadar faydalı olursa olsun, bu bariyere takılan bir maddenin beyin dokusuna ulaşabilmesi düşünülemez. Yakında duyduğumuz en güzel haberlerden biri belki de kurkuminin kan-beyin bariyerini geçebildiğidir. Alzheimer ‘da kronik inflamasyon ve oksidatif hasarın her ikisinin de rol oynadığı bilinmektedir. Ve Kurkuminin her ikisi üzerinde de çok yararlı etkileri olduğundan bahsetmiştim. Bu güzel haber, yararlı etkilerin tümünün beyin hücrelerine ulaşabildiğini göstermektedir. Ek olarak, Alzheimer hastalığının önemli bir belirtisi, beta-amiloid plaklar adı verilen protein plaklarının beyin dokusunda birikmesidir. Çalışmalar kurkuminin bu plakların temizlenmesine yardımcı olabildiğini göstermektedir.

Artrite (eklem iltihabına) iyi gelir:

Artrit (eklem iltihabı) gelişmiş ülkelerde yaygın bir sorundur. Vücut tarafından üretilen, eklemlerde meydana gelen iltihabi bir durumdur. Ayak bileği, diz, el bileği ve benzeri eklemlerin iltihaplanması ile birlikte oluşan, şişme, sertleşmeye yol açan hastalıklar olarak tanımlanır ve eklemlerde ağrı gibi sorunlara neden olabilir. Bir kaç tipi vardır.

Kurkuminin çok güçlü antiinflamatuar özellikleri burada da öne çıkarak dikkati çekmektedir. Kurkuminin iltihaplı eklem romatizması (romatoid artrit) üzerinde yapılmış bir çalışmada, kıyaslandığı bir çok antiinflamatuar ilaçtan daha etkili olduğu görülmüştür. Diğer yapılmış çalışmalarda buna ilave olarak, çeşitli semptomlarda iyileşmeyi de kayıt altına aldılar.

Depresyona İyi Gelir:

2013 ‘te yapılan kontrollü bir çalışmada 60 depresyon hastası rastgele 3 gruba ayrıldı. Bu gruplardan ikisine farklı ve kuvvetli antidepresan ilaçlardan verilirken, üçüncü gruba ise günde sadece 1 gram kurkumin verildi. İlaçlardan biri ile birlikte kurkumin en iyi sonucu paylaştılar.

Depresyon aynı zamanda beyin-türevli nörotrofik faktör (BDNF) seviyelerinin azalması ve öğrenme ile hafıza fonksiyonları için rol oynayan bir beyin bölgesi olan hipokampus 'un küçülmesi ile bağlantılıdır. Curcumin, BDNF seviyelerini yükseltir ve beyin dokularının onarımına katkı sağlar, olumsuzlukların bazılarını tersine çevirebilir. Curcumin 'in, serotonin ve dopamin olarak adlandırılan beyin nörotransmitterlerini artırabileceğine dair bazı kanıtlar da ayrıca vardır. Yani sonucunda kurkumin bir antidepresan kadar etkilidir denebilir.

Dosaj:

Günlük tüketimin üst limiti ile ilgili bulabildiğim iki çalışmanın birinde 8 gram kurkumin alımında bir sorun olmadığını, diğer bir çalışmada ise günlük 12 gram kurkuminin bile iyi tolere edildiğinden bahsedilmektedir. Sadece %3 'ü kurkumin olduğu için haliyle daha fazla zerdeçal miktarına denk gelmektedirler.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) sağlıklı bireyler için, günlük vücut ağırlığı başına 3 mg / kg ‘a kadar kurkumin takviyesi alım miktarını normal kabul etmektedir. Bu da zerdeçal miktarına oranlandığında günlük 100 mg/kg ‘ a denk gelir. Yani ortalama 75 kg olan bir kişi için örneklersek 225 mg/günlük kurkumin takviyesi alabilir veya 7,5 gram/günlük zerdeçal tüketebilir. Bu da yaklaşık 1,5 tatlı kaşığı zerdeçal yapar.

Yukarıda yazımda belirttiğim gibi tedavi amaçlı kullanımlarda miktarlar arttırılmaktadır. Ancak bu önerilen değerlerin üzerinde uzun süreli kullanımlar yan etkiler açısından önerilmez. Siz yine de doktorunuza danışmadan yüksek rakamları test etmeyiniz.

Sağlıkla Kalın.