Ferahlatıcı ve Lezzetli Yaz Meyvesi : KARPUZ

Kabakgiller familyasından tek yıllık bir bitki türü olan karpuzun bilimsel adı Citrullus Lanatus ‘tur. Çok eski kayıtlarda Türkçesi BÜKEN olan bu bitkinin günümüzde kullanılan KARPUZ ismi Farsça ‘dan dilimize geçmiştir.

Bitkinin gövdesi toprak üzerinde 100-200 mt civarında uzayabildiği gibi kökleri sulak topraklarda 40-50 cm derine iner. İri top şeklindeki meyvelerinin ağırlığı 1.5 ile 7 kilo arasında değişir.

Karpuz yaz günlerinde ferahlatıcı ve lezzetli bir meyve olduğu kadar, tıbbi faydaları olan içeriği ile sağlığımızı da destekler.

100 gr karpuzda; 30 kalori, 6 gram şeker, 0.6 gram protein, 0.4 gram lif, 0.2 gram yağ, 112 mg Potasyum, 7 mg kalsiyum, 10 mg magnezyum, 8.1 mg C vitamini, 1 mg Sodyum, 0,2 mg Demir ve 569 IU A vitamini bulunur.

Bu kadar tanıtım sonrası biraz da bilimsel olarak ispatlanmış faydalarından bahsedeceğim.

Susuzluğu Giderir:

Su içmek, sağlık açısından her zaman önemli ve hayati bir davranıştır. Bunun en kolay yolu suyu direkt olarak içmektir. Ancak karpuz gibi %92 sudan oluşan, su açısından çok zengin bir meyve sıcak yaz günlerinde fazlaca kaybedilen suyu yerine koymada yardımcı olacağı şüphesizdir.

Su ve lif içeriği ile size tokluk hissini kazandırırken, yediğinizin çoğu su ve liften oluştuğu için hissettiğiniz tokluk ile aynı oranda fazla kalori alımına neden olmaz.

Bitkisel kökenli bir çok besleyici ve yararlı içeriğe sahiptir:

Meyveler içerisinde 100 gramında 30 kalori içeriği ile en az kalorili meyvelerden birisidir. Bir porsiyon (154 gram) karpuz günlük C vitamini ihtiyacınızın %21 ‘ini, A vitamini ihtiyacınızın %18 ‘ini, Potasyum ihtiyacınızın %5 ‘ini, Magnezyum ihtiyacınızın 4% ‘ünü, B1, B5 ve B6 vitamini ihtiyacınızın %3 ‘ünü karşılar.

İçeriğindeki C vitamini serbest radikallerin neden olduğu hücre hasarına engel olur.

Alfa-Karoten ve Beta-Karoten gibi karotenoid içeriği vücudumuzda kolayca A vitaminine çevrilir. Ancak sahip olduğu bir diğer karotenoid olan domates ve karpuz gibi meyvelere kırmızı rengini veren likopen, A vitaminine çevrilemez. Ancak bu haliyle çok güçlü antioksidan özelliklere sahiptir. Bunlara ilave olarak “cucurbitacin E” olarak adlandırılan antioksidan ve antiinflamatuar özellikleri olan bir madde ve çok önemli bir amino asit olan sitrülin içerir.

Kansere karşı korur:

İçeriğindeki bir çok bitkisel kökenli madde ve özellikle bunlardan likopen ‘in anti-kanserojen etkileri incelenmiş ve daha çok sindirim sistemi kanserlerine karşı koruyucu özelliği bulunmuştur.

İnsülin Benzeri Büyüme Faktörü (IGF) veya somatomedin adlı hücre bölünmesi ile ilgili proteinin yüksek değerlerinin kanserle ilişkisi tespit edilmiştir. Likopen bu IGF veya somatomedin denilen proteinin seviyelerini düşürerek kanser riskini azaltır. İlave olarak içeriğindeki “cucurbitacin E” isimli maddenin kanserli tümör büyümesini önlediği düşünülmektedir.

Kalp Sağlığına Faydalıdır:

Bir numaralı can kaybı nedeni olan kalp hastalığı, beslenme ve yaşam tarzı ile alakalı gözükmektedir. Karpuzun içerisindeki likopen kalp basıncı ve kolesterol seviyelerini düşürüp aynı zamanda kolesterolün oluşturduğu oksidatif hasarı da azaltarak kalp sağlığına destek olur.

2013 yılında Finlandiya ‘da yaşlı kadın ve erkeklerde yapılmış iki ayrı çalışmada, likopenin damar sertliğini azalttığı ve atardamar kalınlığını düşürdüğü bulunmuştur.

Vücudumuzdaki nitrik oksit seviyesi damarlarımızı gevşeterek kan basıncının düşmesine yardımcı olur. İşte karpuzun içindeki Sitrülin adı verilen amino asit vücudumuzdaki nitrik oksit seviyelerini arttırır.

Yine içeriğindeki potasyum, magnezyum ile A, B6 ve C vitaminleri kalp sağlığımız için önemli mineral ve vitaminlerdir.

Oksidatif Hasarı ve İnflamasyonu Düşürür:

İçeriğindeki C vitamini ve likopen içeriği ile inflamasyonu ve oksidatif hasarı azaltır. İnflamasyonun ise bir çok kronik hastalığın arkasındaki baş etken olduğu düşünülmektedir.

Gerek laboratuar hayvanları ile yapılmış çalışmalar gerekse insanlar üzerinde yapılanlar likopen ve c vitamini kombinasyonunun inflamasyonu gösteren kan değerlerini düşürdüğü antioksidan aktivitesini arttırdığı bulunmuştur.

Likopenin sahip olduğu bu antioksidan ve antiinflamatuar özellikleri ile Alzheimer hastalığı gelişimini yavaşlattığı yine tıbbi araştırmalarda tespit edilmiştir.

Gözdeki Sarı Nokta Hastalığına (Makula Dejenerasyonuna) karşı korur:

Gözün birden çok kısmında antioksidan ve antiinflamatuar özelliğiyle etkili likopen maddesi tespit edilmiştir. Yaşlılarda körlüğe neden olan sarı nokta hastalığının oluşumu ve daha kötüleşmesine karşı likopenin etkili olduğu belirtilmektedir.

Egzersiz Sonrası Kas Ağrısına İyi Gelir:

İçerisindeki SİTRÜLİN adı verilen aminoasit kas ağrısını düşürebilmektedir.

İlginç olan karpuz suyunun sitrülin ‘in kan dolaşımına emilimini arttırdığı bulgusudur. 2013 yılında yapılmış küçük bir araştırmada profesyonel atletlere koşu sonrası sadece karpuz suyu, içine sitrülin ilave edilmiş karpuz suyu ve sadece sitrülin içeren içecek ayrı ayrı verildi. İçeriğinde karpuz suyu içeren ilk iki içecek, sadece sitrülin içeren içeceğe göre kalp atışının daha hızlı düzelmesine ve daha az kas ağrısı şikayeti oluşmasına neden oldu.

Cilt ve Saç Sağlığını Destekler:

Cildimizin esnekliğini ve saçlarımızın güçlü olmasını sağlayan kolajen isimli proteinin sentezinde C vitamini önemli rol oynar. Ayrıca A vitamini de cilt hücrelerinin yapımı ve onarımı için çok önemlidir. A vitamini yetersizliğinde cilt kuru ve pul pul bir görünümü sahip olur. İşte bu cilt ve saç sağlığına iyi gelen her iki vitamin de karpuzda bulunur.

Ayrıca içeriğindeki likopen ve beta-karoten güneş altında cildimizin bronzlaşmasına yardım ederek güneş yanıklarına karşı koruma sağlar.

Sindirim Sistemini Sağlıklı Tutar:

İçeriğindeki bol su ve lif sindirim sistemi sağlığını destekler. Lif oranı dışkıya hacim kazandırır, yeterli sıvı alımı da düzgün bağırsak hareketliliği için gereklidir. Bu sebeple karpuz gibi, lif ve su içeriği fazla olan sebze ve meyvelerin tüketilmesi normal bağırsak hareketliliği için çok sağlıklıdır.

Karpuzun Yan Etkileri:

Genelde çok iyi tolere edilen bir gıda olan karpuz çok fazla tüketildiğinde aşağıdaki rahatsızlıklara neden olabilir:

• İshal ve Sindirim Sorunları: Çok fazla tüketilmesi ishal, şişkinlik, hazımsızlık, bağırsak gazı gibi rahatsızlıklara neden olabilir. İçeriğinde bulunan sorbitol isimli bir şeker ve likopen isimli pigment aşırı tüketimde bu sorunlara neden olabilmektedir.

• Yüksek Kan Şekeri Seviyeleri: Sağlıklı bir meyve olmasının yanında şeker de içermektedir. Çok fazla tüketildiğinde özellikle diyabet hastasıysanız kan şekeriniz yükselebilir.

• Karaciğer İnflamasyonu: Düzenli alkol alan kişiler, bu alkolün yanında yüksek likopen alırlarsa bunlar etkileşime geçip karaciğer üzerinde oksidatif stres ve hasara yol açarak, karaciğer inflamasyonuna neden olabilir.

• Aşırı Hidrasyon ve Su Zehirlenmesi: Vücudunuzda aşırı miktarda su olduğunda aşırı sodyum kaybedersiniz. Bu duruma aşırı hidrasyon veya su zehirlenmesi oluşabilir. Bu fazla su atılamazsa kan hacmi artar, bacaklarda şişme görülür, yorgunluk ve böbrek fonksiyonlarının bozulması gibi sonuçlar doğurabilir.

• Kalp ve Damar Sorunları: İçerisinde kalp, kas ve kemik sağlığımız için gerekli Potasyum elementini barındıran karpuz çok tüketildiğinde bu fazla potasyum alımı kalp atım düzensizliklerine, yavaş nabız hızı gibi sıkıntılara yol açabilir.

Dip Not: Son zamanlarda karpuzun kabuğunun ve çekirdeklerinin de faydaları ile ilgili çalışmalar açıklanmaktadır. Örneğin dış kabuğunun altındaki beyazımsı tabakanın karpuzun kırmızı kısmından daha fazla Sitrülin içeri olduğudur. Örneğin, kabukların en dış yeşil kısmını ayırıp geri kalan kısmını dilimleyip üzerinde biraz limon suyu ve kırmızı biber tozu döküp tüketebilirsiniz. Kabukları atarken bir daha düşünün.

Sağlıkla Kalın.